ظلمت ساختار اداری

در کتابی بازمانده از سده های میانه، حکایتی آمده است: «بر کوه اصفهان چاهی ست قَعر آن پدید نیست. کودکی در آن افتاد. به روزگار اسحاق سیمجوری. و وی پادشاه بود. دلتنگ شد. و مادر وی جَزَع می کرد. مردی را از زندان به در آورد که مستوجب قتل بود و در زنبیلی نهاد و فرو فرستاد، به شرط آن که تا هفت روز برکشند. هفت روز می رفت و وی سنگی در زنبیل داشت، فرو افکند و سه شبانه روز گوش می داشت، هیچ آواز برنیامد. و وی را برکشیدند. گفتند: چه دیدی؟، گفت: ظلمت». (برگرفته از کتاب خاطرات ظلمت، بابک احمدی).

حدود 3 سال است که با رسته ای آموزشی- پژوهشی وارد ساختار اداری کشور شده ام. بنا داشته ام آنچه در فضای آکادمیک آموخته ام، اجرایی کنم و در جایگاه خود تحولاتی حادث نمایم. مطالعات پژوهشی خود را بر مبانی و مبادی توسعه متمرکز نمودم و در کنار اسناد بالادستی و آئین نامه های ابلاغی روزمره، به آسیب های ساختار و راهکارهایی برای بهبود آن پرداختم. بخشی از مشاهدات خود را بر ساختار روابط بین اقشار مختلف در بدنه اداری با استفاده از روش انسان شناسی انتقادی متمرکز نمودم. پس از انتقال سونامی دهه شصتی از نظام کنکوری به نظام اداری و حاکم شدن نسبی شایسته سالاری در جذبِ منابعِ انسانی (فارغ از چالش هایی که بر سر استانداردها و شاخص های جذب وجود دارد)، قشری وارد سیستم اداری شده که به شدت تحت استثمار است. این همان قشری ست که اعضای آن با رقابتی سنگین در آزمون های استخدامی و بعضا از بین چند صد نفر برای یک ردیف شغلی، به صورت قراردادی یا پیمانی وارد پیکره سیستم اداری شده است. «واقعیت این است، آن هایی که عهده دار سمت های بلند پایه اند، در محدود نگه داشتن تعداد و بالا نگه داشتن قدرت و درآمدشان، منافع ریشه داری دارند». این منافع با بی کفایتی ادامه دارِ سمت های میانی برای اطمینان از ثبات جایگاه در سمت های بالاتر گره خورده است. سمت هایی که با رانت و رابطه وارد سیستم شده اند و نقش میانجی را به خوبی برای تحکیم سلطه ایفا می کنند. طرح چابک سازی دولت حسن روحانی و قوانین و قواعد سیستم نیز در حال حاضر حامی این نظام منافع است. پیچیدگی نظام روابط آنجا به اوج خود می رسد که سیاست زدگی در انتصابات، بر این نظام منافع بار می شود. بدین ترتیب، امیدها برای بهبود نظام تدبیر، تصمیم سازی و سیاست گذاریِ کشور به محاق می رود. اینگونه است که در این ساختار هر چه به پیش بروی چیزی نخواهی دید غیر از ظلمت؛ یک ظلمت ساختاری تمام عیار.